Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng, trong đó có những sai lầm của cha mẹ trong việc chăm sóc, nuôi dạy cho trẻ làm ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, vận động và trí tuệ của trẻ.
Không cho con bú bằng sữa mẹ
Sữa mẹ là một trong những nguồn dinh dưỡng tự nhiên tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Sữa mẹ chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng với tỷ lệ thích hợp cho hệ tiêu hóa và hấp thu của trẻ. Sữa mẹ cũng chứa các kháng thể có thể giúp trẻ xây dựng khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng.
Nuôi con bằng sữa mẹ giúp giảm nguy cơ suy dinh dưỡng hoặc ăn quá nhiều (thừa cân/béo phì) mắc các bệnh mãn tính không lây ở tuổi trưởng thành; đặc biệt là bệnh tim mạch; suy giáp; đái tháo đường.
Sữa mẹ có rất nhiều lợi ích cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, không phải mẹ nào cũng biết và thực hiện. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc cho con bú trong 6 tháng đầu như sau: Mẹ phải đi làm sớm; mẹ cho rằng sữa không tốt bằng sữa công thức.
Trẻ phải uống sữa ngoài; ăn dặm trước 6 tháng; vì người mẹ phải đi làm; nên trẻ không có điều kiện được bú sữa mẹ hoàn toàn. Tình trạng quảng cáo; tiếp thị các sản phẩm sữa thay thế sữa mẹ (thậm chí cả sữa non) đã tác động khá tiêu cực khiến một số bà mẹ không tin tưởng vào giá trị sữa của mình; hoặc quá chuộng sữa ngoại. Nhiều bà mẹ muốn giữ gìn vóc dáng sau sinh nên đã cho con bú sữa ngoài thay vì bú mẹ. Ngoài ra, một số bà mẹ không biết cách cho trẻ bú đúng cách và bảo vệ nguồn sữa của mình.
Ăn bổ sung quá sớm hoặc quá muộn
Ăn bổ sung là hình thức bổ sung thêm thức ăn khác cho trẻ ngoài sữa mẹ. Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới, thời điểm cho trẻ ăn bổ sung (ăn sam; ăn dặm) là khi trẻ tròn 6 tháng tuổi (180 ngày). Do nhu cầu của trẻ tăng cao; sữa mẹ không đáp ứng đủ vì vậy cần bổ sung thêm thức ăn cho trẻ.
Hiện nay vẫn nhiều chị em quan niệm rằng cho trẻ ăn bổ sung sớm; trẻ sẽ cứng cáp hơn và trẻ không bị đói; vì vậy trẻ được ăn bổ sung từ tháng thứ 4, 5 thậm chí không ít trẻ còn được ăn bổ sung từ tháng tuổi thứ 3. Điều đó đã ảnh hưởng đến việc tận dụng nguồn sữa mẹ; trẻ dễ bị rối loạn tiêu hóa dẫn đến suy dinh dưỡng. Đặc biệt một số bà mẹ ở nông thôn; vùng sâu, vùng xa vẫn còn cho trẻ ăn cơm nhai; cơm mớm rất mất vệ sinh; thậm chí còn là nguồn lây lan truyền bệnh cho trẻ.
Theo các nhà dinh dưỡng; trẻ ăn bổ sung sớm sẽ làm tăng gánh nặng cho bộ máy tiêu hóa; ảnh hưởng đến tiêu hóa; sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Thức ăn bổ sung thường khó tiêu; nên bé sẽ biếng ăn. Không đủ chất dinh dưỡng; bé sẽ chậm tăng cân và dễ bị suy dinh dưỡng. Đối với trẻ em thì chế độ ăn được tuần tự từ các thức ăn lỏng như sữa; chuyển sang bột loãng; bột đặc rồi cháo và cơm.
Ngược lại, khi cho trẻ ăn bổ sung muộn; sữa mẹ không đủ đáp ứng nhu cầu thì trẻ sẽ chậm tăng cân. Vì sữa mẹ sau 6 tháng không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng lên của trẻ; nên cần phải cho trẻ ăn thêm thức ăn bổ sung. Ngoài việc bú sữa mẹ; trẻ cần được ăn thêm từ 1-2 bữa bột trong một ngày.
Chăm sóc và nuôi dưỡng khi trẻ ốm
Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ trước; trong, sau khi bị ốm rất quan trọng vì nó sẽ làm cho bệnh mau khỏi; mau phục hồi sức khỏe và tăng cường sức đề kháng đối với bệnh tật. Khi trẻ bị ốm: sốt, tiêu chảy,…thì nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng cần nhiều hơn bình thường; trong khi đó một số bà mẹ lại có quan niệm sai lầm bắt trẻ phải ăn kiêng khem như: không cho trẻ ăn dầu hoặc mỡ; chỉ cho ăn bột ngọt (đường); không cho trẻ bú; không cho trẻ ăn rau xanh;…sợ trẻ đi ngoài nhiều hơn. Trẻ bị sốt mất nước; nhưng không bù nước cho trẻ và uống nước Oresol; bắt trẻ ăn kiêng;…
Cho trẻ ăn quá nhiều chất bổ dưỡng
Nhu cầu chất đạm của trẻ từ 6-11 tháng tuổi là 2-2,5 g/kg/24 giờ; nhu cầu trung bình là 14-17 g/24 giờ (tương ứng với 20-30g thịt/bữa). Lượng dầu hoặc mỡ từ 1-2 thìa cà phê/bữa ăn. lượng rau xanh 1-2 thìa cà phê/bữa ăn. Công thức một bữa bột cua cho trẻ 7-9 tháng tuổi gồm: Bột gạo tẻ 4 thìa cà phê; nước lọc cua 1 bát con, mỡ ăn 1 thìa cà phê; rau xanh giã nhỏ 2 thìa cà phê.
Bữa ăn bổ sung của trẻ phải đảm bảo đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu: nhóm đường bột; nhóm cung cấp chất đạm; chất béo; vitamin và chất khoáng. Cho ăn đủ nhu cầu; cân đối các chất dinh dưỡng giúp cho trẻ phát triển tốt; ngược lại trẻ sẽ bị nguy cơ suy dinh dưỡng nhẹ cân và suy dinh dưỡng thấp còi. Nếu khẩu phần ăn quá nhiều chất đạm; khiến hệ tiêu hóa non nớt phải làm việc mệt mỏi; dễ rối loạn tiêu hóa; gây phân sống; tiêu chảy,..
Một sai lầm khác cũng hay gặp là một số bà mẹ vẫn cho rằng nước thịt; nước hầm xương là đủ bổ; không cho trẻ ăn cái… trong khi các loại nước hầm này hầu như không chứa đạm. Các thức ăn cung cấp chất đạm vẫn còn được sử dụng đơn điệu. Nhiều bà mẹ không cho con ăn cá; cua, tôm, trứng,… sợ trẻ bị dị ứng với thức ăn; sợ chất tanh, … dễ gây chán ăn, đồng thời tạo thói quen ăn uống thiên lệch, khó thay đổi về sau.
Nhỏ không được nuôi dưỡng/chăm sóc, lớn lên sẽ “nuôi dưỡng/chăm sóc bù”
Do tác động của lối sống hiện đại, các bậc cha mẹ thường không có điều kiện chăm sóc con từ bé, vì họ quan niệm rằng sau này con lớn lên, họ có thể chăm sóc “bù”. Đây là một quan điểm hết sức sai lầm, vẫn còn tồn tại ở không ít phụ huynh, nhất là những gia đình trẻ.
Thực tế khoa học đã chứng minh suy dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển quan trọng của con người-trước và trong quá trình mang thai và trong 2 năm đầu đời của trẻ đã lập trình cho mỗi cá nhân trong việc điều tiết tăng trưởng và ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ. Do vậy suy dinh dưỡng đầu đời có thể dẫn đến những tổn thương không phục hồi được đối với sự phát triển của não; hệ miễn dịch và tăng trưởng thể lực. Trẻ có não kém phát triển những năm đầu đời sẽ có nguy cơ về các bệnh của hệ thần kinh sau này: học tập kém; bỏ học sớm hơn; kỹ năng làm việc kém;…
Giai đoạn 1000 ngày đầu đời chính là cửa sổ cơ hội để phòng ngừa các bệnh mạn tính không lay có liên quan đến dinh dưỡng như: thừa cân béo phì; rối loạn chuyển hóa; các bệnh tim mạch; huyết áp; loãng xương. Vì vậy, việc chăm sóc nuôi dưỡng trẻ từ khi còn trong vào thai đến khi trẻ được 2 tuổi là rất quan trọng; nó quyết định đến chiều cao; cân nặng; bệnh tật và bộ não của trẻ khi trưởng thành./.
Nguồn: Viendinhduong.vn
